مقدمه:

مسائل و آسیب های اجتماعی ناشی از تحولات جوامع انسانی از موضاعات مهمی است که همواره ذهن جامعه شناسان و اندیشمندان اجتماعی را به  خود مشغول داشته است.تحولات اجتماعی شتابان همچون رشد سریع جمعیت, رشد سریع صنعتی شدن و شهرنشینی,جابجایی توده های وسیع جمعیت و مهاجرت به شهرهای بزرگ و پیدایش شهرهای با رشد قارچ گونه و شهرک های اجتماعی و حاشیه نشینی اطراف کلان شهرها,افزایش نابرابری های اجتماعی و شکاف طبقاتی و کلان شهرها , دگرگونی در ساخت و کارکرد خانواده , فروپاشی الگوها و هنجارهای سنتی رفتار و افزایش تنش های اجتماعی , پیامدهای اجتماعی ناگواری را در زندگی شهری جوامع حاضر رقم زده است.در اساس روند تحولات مذکور, قدرت سازگاری و انطباق افراد و گروه های اجتماعی را در محیط های شهری کاهش داده است و در این میان برخی اقشار و گروههای اجتماعی در معرض آسیب پذیری بیشتری نسبت به سایرین قرار دارند.یکی از این گروههای آسیب پذیر کودکان و نوجوانان هستند.کودکان و نوجوانان به دلیل ویژگیهای خاص خود, همچون فقدان توانایی ها و مهارتهای اجتماعی لازم برای مواجهه ی صحیح و پویا با محیط اجتماعی و وابستگی شان به بزرگسالان و والدین دررفع نیازها و طی کردن مراحل رشد و تکامل خود بیشتر از سایر گروهها در معرض آسیب پذیری محیط های شهری قرار دارند.در واقع سرنوشت آینده این گروه و میزان تاثیر پذیری آنها از آسیب های اجتماعی به نحوه عملکرد بزرگسالان و نهادهای اجتماعی کننده ای مانند خانواده,آموزش و پرورش,نهادهای مذهبی,دولت و رسانه های جمعی و میزان توانایی این نهادها در رابطه با ایجاد شایستگی ها و مهارت های اجتماعی لازم در آنها برای زندگی اجتماعی بهنجار بستگی دارد.واقعیت های ملموس اجتماعی حاکی از آن است که نهادهای مذکور تحت فشار و تحولات اجتماعی نامبرده نمی توانند به خوبی نسبت به تعهدات خود در قبال اجتماعی کردن بهنجار و بهینه ی دست کم,بخشی از کودکان و نوجوانان شهری عمل کنند.پیامد چنین ناتوانایی هایی در رها کردن و یا حتی فرستادن کودکان و نوجوانان به محیط نا امن و پر تشویش خیابان های کلان شهرها نمود یافته است.پدیده کودکان خیابانی  street children's یا بچه های خیابان childrens in or of street که از آن تحت عنوان تراژدی شهری یاد می شود.معضل اجتماعی شایع در کلان شهرهای جوامع معاصر,اعم از کشورهای پیشرفته ی صنعتی و کشورهای در حال توسعه است.با این تفاوت که میزان بروز این پدیده زمینه ها و عوامل گسترش آن و نحوه مقابله با آن,در جوامع مختلف,بر حسب ویژگی های اقتصادی-اجتماعی فرهنگی آنها متفاوت است.اما با نگاهی ژرف تر در می یابیم که شروع و گسترش این معضل را باید ناشی از فقر نظام اقتصادی,اجتماعی  و سیاست های حاکم بر جامعهه است.اگر چه آمار دقیقی از تعداد این قبیل کودکان در دسترس نیست اما وجود بیش از یک صد میلیون کودک خیابانی در جهان , ضرورت طرح جدی این مساله را روشن می سازد.

مفهوم کودکان خیابانی:

بر اساس پیمان نامه های جهانی کودک مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد , منظور از کودک هر انسان دارای سن کمتر از 18 سال است, مگر این که طبق قانون اعمال در مورد کودک , سن قانونی کمتر از تعیین شده باشد.

راهکارهای منطقی و عملی در هر 3سطح با توجه به شرایط مقتضیات فرهنگی مورد نظر قرار گیرد

1-در گام نخست باید توجه نمود که انکار پدیده کودکان کار و خیابان و نادیده گرفتن این فرزندان و به رسمیت نشناختن خود این کودکان و یا عوامل ودلایل موجب رشد و گسترش مخفیانه و تصاعدی آن را ایجاد می کند.بهتر است مانند سایر کشورها دیدی منطقی به مسئله داشته باشیم و در پس رفع دلایل منجر به این شرایط باشیم.

2-در سطح کلان باید سیاست ها و برنامه های کلان اتخاذ شده از سوی دولت مورد بازبینی قرار گیرد و پیامدها و هزینه های اجتماعی این اقدامات برای اقشار محروم و آسیب دیده در نظر گرفته شود.از آن جا که سیاست ها معمولا بر پایه سود و منفعت اقلیمی شکل می گیرند دولت باید برای جبران خسارت وارده به اقشار متضر تلاش کند.برنامه های نوسازی هم چنان که برای کشور بسیار لازم هستند و به سود عده کثیری از اقشار جامعه می باشند, برای عده  دیگری آسیب مسلم به شمار می آیند زیرا توسعه همچون شمشیری دو دم عمل می کند.

3-ایجاد اشتغال برای حداقل یکی از اعضای خانواده های فقیر برای پیشگیری از احتیاج خانواده به درآمد کودک.

4-فقر و جستجوی موقعیت های شغلی باعث مهاجرت تعداد کثیری از خانواده های مقیم استان های مختلف کشور و همچنین کشور های همسایه مانند افغانستان و پاکستان به تهران می شود.بحران های منطقه ای نیز عاملی در رشد این پدیده به شمار می روند.

5-همکاری سازمان ثبت احوال برای ارائه شناسنامه و هویت دهی به این کودکان که بنا به دلایل مختلف دارای شناسنامه نبوده اند.این امر هرچند از سوی برخی به عنوان به رسمیت شناختن برخی انحرافات و مسائل اجتماعی قلمداد می شود اما برخی کمک به این کودکان و بهبود شرایط آنان و فراهم کردن تسهیلات آموزشی و بهداشتی برای آنان بسیار لازم است.

6-

7-

و...

ادامه در فایل مقاله