چکیده

جلبک­های سبز-آبی و جوامع فیتوپلانکتونی در تراکم حجمی بالا خطرناک و مضر هستند و با ایجاد تجمعات و تولید سمومی خاص می توانند بر روی سلامت و زیست موجودات آبزی و حتی انسان­ها موثر واقع گردند و هم چنین باعث ایجاد بو و طعمی نامطبوع در آب و محیط­های آبی شوند. پس از وقوع سیل در شهریور 1387، مشکلات کیفی در آب سد ایلام پدید آمد که موجب عدم برداشت از آب مخزن سد و ایجاد اختلال در تأمین آب شرب شهر ایلام شد. از جمله این مشکلات افت شدید کیفیت در طعم و بوی آب مخزن سد ایلام بود. یکی از عوامل شناسایی شده در مخزن سد ایلام به عنوان عامل تولید کننده طعم و بوی نامطلوب در آب­ها، جلبک­ها می­باشند که به منظور علاج بخشی کیفیت آب در مخزن علاوه بر راهکارهایی که منجر به کاهش مواد مغذی در آب می­شود به دنبال آن موجب کاهش رشد جلبک­ها می­گردد، راهکارهای بیولوژیکی نیز که کنترل کننده رشد جلبک­ها در آب هستند در سطح جهان مورد استفاده قرار گرفته­اند. که این نوع راه­کارها با توجه به شرایط منطقه و کیفیت آب پیشنهاد می­گردد.

کلمات کلیدی: سد ایلام، جلبک سبز- آبی، جوامع فیتوپلانکتونی، افت کیفیت، کنترل بیولوژیکی.

مقدمه

حوضه آبریز سد ایلام، در شرق ایلام با عرض جغرافیایی ́64/˚33 و طول جغرافیایی ́42/˚46 واقع گردیده است.]1[ که شامل سه رودخانه گل گل با مساحت Km²289 و میانگین آبدهی سالانه mcm 6/72 و چاویز با مساحت km²140 و میانگین آبدهی سالانه mcm 3/24 و اما با مساحت km² 33 و میانگین آبدهی mcm 9 می باشد (شکل1)،در اثر سیل سال 1387، کیفیت آب سد مخزن از نظر طعم و بو به شدت افت نمود و موجب عدم برداشت از آب مخزن سد و اختلال در تأمین آب شرب شهر ایلام شد]2[.برخی از گونه­های جلبک­ها و باکتری­ها به طور ذاتی در درون سلول خود مواد شیمیایی بودار تولید می­کنند، شکوفایی جلبک سبز- آبی در مخازن می­تواند منجر به ایجاد بوی علف، ماهی، خاک و یا بوی تعفن در آب گردد (شکل2). با توجه به بالا بودن زمان ماند هیدرولیکی و افزایش مواد مغزی در آب سد مخزن، جلبک­ها به عنوان یکی از عوامل ایجاد بو و طعم نامطلوب شناسایی شده است 

نتیجه ­گیری

با توجه به اینکه هدف از پرورش ماهی کپور نقره­ای در مخازن سدها کنترل بیولوژیکی آلودگی مخازن می­باشد، مهم­ترین نکته در افزودن ماهیان کپور نقره­ای به این روش در نظر گرفتن سن ماهیانی است که اضافه می­شوند و لازم است به سنی رسیده باشند که بتوانند به راحتی از تولیدات طبیعی داخل سد استفاده نموده و فعالیت­های فیتوپلانکتون خواری را آغاز کرده باشند. با در نظر گرفتن اصول معرفی تعداد ماهیان در هکتار برای پرورش دهندگان ماهی در استخرها، حدود 4 هزار قطعه در هکتار توصیه می­شود که 60 درصد این مقدار (برابر با 2400 قطعه در هکتار می­باشد) به گونه کپور نقره­ای اختصاص می­یابد. از آنجایی که در اینجا هدف صرفاً پرورش کپور نقره­ای و استفاده از آنها در کنترل رشد جلبک­ها به عنوان مهم­ترین گونه تغذیه کننده از منابع جلبکی و فیتوپلانکتونی بوده، لذا استفاده از گونه­های همراه جهت بازدهی بیشتر ماهیان مدنظر نبوده در نتیجه پرورش به روش تک گونه­ای و هم­چنین به روش غیر متراکم استفاده شده و افزودن هرگونه منابع غذایی به صورت دستی و کوددهی اجتناب گردد. با توجه به عمق نسبتاً کم­تر استخرهای پرورش ماهی و معرفی حدود 4000 قطعه در هکتار، با داشتن عمق نسبتاً بیشتر دریاچه سد و معرفی کردن تنها گونه کپور نقره­ای که برابر 60 درصد عدد فوق بوده، می­توان نتیجه گرفت که معرفی 2400 قطعه کپور نقره­ای در هر هکتار دریاچه سد ایلام از لحاظ تراکم بالا نبوده و با در دسترس بودن جوامع جلبکی و فیتوپلانکتونی در اعماق مختلف آب از آب­های سطحی تا اعماق 15 تا 20 متر، این ماهی­ها می­توانند به راحتی در محیط دریاچه پراکنده شده و از تراکم بیش از حد آن­ها کاسته شود....