برخلاف دوره هاي هخامنشي و اشكاني مدارك بسياري در دست است كه از رشد و توسعه موسيقي ايران در عهد ساساني حكايت مي كند. در عهد ساساني موسيقي يكي از هنرهاي ملي بوده كه به منتها پايه پيشرفت و ترقي خود رسيده است. قسمتي از موسيقي ما كه هنوز تحت تاثير موسيقي اروپايي قرار نگرفته، دنباله همان موسيقي عهد ساساني است و همان طور قسمتهايي از موسيقي عرب كه هم آهنگ با موسيقي ماست دنباله موسيقي ايراني است.

هر دستگاه شامل يك پيش درآمد، آواز، تصنيف و رنگ است و همه اجزاء يك دستگاه يا مقام با هم مرتبط و هم آهنگ است. نواختن هر دستگاه در سازها كوك مخصوص به خود را دارد كه بايد آهنگ و احساسات ناشي از همان دستگاه را نشان دهد. در آيين مزدك موسيقي به عنوان يكي از نيروهاي معنوي شناخته شده و اين مي رساند كه موسيقي در زندگي اكثريت مردم نيز كم و بيش نفوذ داشته است.

اعراب هنر موسيقي را از ايرانيان آموخته و با آميختن نواها و الحان دستگاههاي جديدي به وجود آورده اند كه اصول آن اقتباس از موسيقي ايراني است و به همين دليل موسيقي عرب به گوش ما غريب نيست و مطبوع طبع است چون ريشه ايراني دارد. اعراب موسيقي عهد ساساني را در قلمرو اسلامي رواج دادند و آهنگهاي ايراني تا جنوب فرانسه پيشرفته است و امروز ما مي بينيم كه موسيقي اسپانيولي روح شرقي و ايراني دارد.

آلات موسيقي در اين دوره بسيار متعدد است كه نام بعضي از آنها ذكر مي شود: ارغنون ـ رود ـ بربط ـ تاس ـ عود ـ زنجير ـ چنگ ـ ني . فنون موسيقي در زمان خسرو پرويز به علت تشويق شاهنشاه ساساني پيشرفت زيادي كرده است و نوازندگان بزرگي در اين دوره به وجود آمده اند كه معروفترين آنها باربد است .

آهنگهاي اين دوره نيز بسيار متنوع بوده كه در ديوان نظامي و منوچهري به بسياري از اين آهنگها اشاره شده است . از جمله پاليزبان ـ شاد باد ـ كاسه گري ـ باربد براي هر روز از ماه آهنگي ساخته است كه معروفترين آهنگهاي زمان ساساني است كه نامهاي آنها بدين قرار است : آرايش خورشيد ـ آيين جمشيد ـ نوبهاري ـ تخت طاقديس ـ شبديز .

در اين عصر وجود سازندگان و نوازندگان مغتنم و محترم و هنر آنها مورد تشويق و ترويج پادشاهان بوده است. اردشير بنيان گذار شاهنشاهي بزرگ ساساني ، ضمن دسته هاي درباري رديفي را هم به موسيقي دانان و رامشگران اختصاص داده بود و دسته خوانندگان و نوازندگان قرب و منزلتي خاص در دربار داشتند كه گاهي بر بعضي از دسته هاي خواص هم برتري پيدا مي كردند.

دوران پادشاهي خسرو پرويز را كه ۳۷ سال تمام طول كشيد (۵۹۰ ـ ۶۲۷ ميلادي ) عصر طلايي موسيقي ايران در ادوار پيش از اسلام مي دانند. در اين عصر هنر موسيقي به منتها پايه ترقي خود رسيد. مثلا قطعه يزدان آفريد شايد نام سرودي مذهبي بوده است.برخي ديگر جشنها و فصول مختلف و به خصوص فرارسيد بهار را شرح و توصيف مي كرده است.آهنگ راست يادگار آن دوران و يكي از دستگاههاي مهم است كه در موسيقي ايران و عرب و ترك هنوز وجود دارد.

به نظر مي رسد باربد بزرگترين آهنگ ساز عصر خود بوده و نه تنها به سبب توانايي در خلق آهنگهاي گوناگون و مهارت نوازندگي بر همگنان برتري داشته ، بلكه به علت احساساتي كه اجراي قطعاتش در شنونده به وجود مي آورده ، ممتاز بوده است.